09 – Kerkgeschiedenis

We zijn in deze serie aangekomen in het jaar 1875.

In de 19e eeuw hebben in kerkelijk Nederland nogal wat veranderingen plaats gevonden. Het gaat niet om de mooiste bladzijde uit de kerkgeschiedenis. Wel moet gesteld worden dat ondanks de scheidingen en scheuringen in de kerk de weg van het geloof open is gebleven. Daarmee is volgens mij wel duidelijk geworden dat de kerk, hoe jammerlijk gescheurd dan ook, meer is dan een menselijke instelling.

Landelijke fusie
In het kader van de kerkgeschiedenis mag ik de historische gebeurtenis van 12 december 2003 niet onvermeld laten, namelijk de landelijke fusie tussen de Nederlandse Hervormde kerk, de Gereformeerde kerken en de Evangelisch-Lutherse kerk in het koninkrijk der Nederlanden.
Per 1 mei 2004 kreeg dit zijn beslag. De nieuwe naam is: Protestantse Kerk Nederland. Wat dit plaatselijk in Nederland ten gevolg zal hebben is op dit moment nog niet duidelijk. In dit proces is de Historische Vereniging Sliedrecht geen partij, maar wel een toeschouwer die de Sliedrechtse kerkgeschiedenis mede op papier stelt.

In de serie over de Sliedrechtse kerkgeschiedenis, naast de Nederlandse Hervormde kerk waren we tot het jaar 1875. Op 24 januari 1875 vertrok ds. J. Juch, predikant der Christelijk Gereformeerde gemeente en de Christelijk Gereformeerde gemeente.

Kerk-0901-maranatha
In het witte gebouw was de wolspinnerij
en de synagoge gevestigd

Synagoge
De Joodse medeburgers van Sliedrecht mogen niet onvermeld blijven. De wortels van de Alblasserwaardse Joden vinden we in Duitsland. In de tweede helft van de 18e eeuw streken de Joden neer in de rivierdorpen Sliedrecht, Giessendam en Hardinxveld. Zodra het mogelijk was vormden zij een Joodse gemeente. Rond 1770 waren er tenminste tien Joodse mannen in de regio aanwezig en kon men overgaan tot het beleggen van Synagogendiensten.

Waar de eerste Synagoge lokaal is geweest is onbekend. Na het eerste sjoellokaal huurde de Joods gemeenschap een oude wolspinnerij van de koopman Marius Verschoor.Tot 1844 voldeed deze ruimte totdat de burgerlijke gemeente Sliedrecht een school in het pand wilde vestigen en de Joodse gemeenschap naar een ander pand moest gaan uitzien. Men besloot tot nieuwbouw over te gaan.

Kerk-0902-synagoge
Synagoge op de Kaoi

Het was een groot probleem om de financiën bijeen te krijgen. Subsidies van de gemeente en provincie, het ministerie voor Hervormde eredienst en vrijwillige giften zorgden ervoor dat er voor 2896 gulden en 24 cent een eigen sjoel aan de ‘Kaai’ kwam te staan. Op 29 augustus 1845 werd deze sjoel ingewijd. De feestredenaar was Levie Godschalk, de Dordtse Chazzan (voorganger). In de gevelsteen boven de deur stond het bouwjaar vermeld in Israëlitische jaartelling 5605.
Bij de volkstelling in 1849 woonden er 26 joden in Sliedrecht. Het grootste aantal Joden in Sliedrecht (41) was in het jaar 1879. In de gehele Alblasserwaard woonden toen 486 Joden.

Vrije Gereformeerde gemeente
Eerder schreven we over het diepgaande meningsverschil tussen de ‘afgescheidenen’. Zij vormden een groep onder de naam “Gereformeerde kerk onder het kruis”. Deze groep had ook aanhang in Sliedrecht. Er zijn helaas geen gegevens beschikbaar om daarover een beeld te krijgen. Of de Vrije Gereformeerde gemeente, gesticht in 1876, zijn oorsprong heeft in bovengenoemde groep is niet onwaarschijnlijk. Wel is dit de oorsprong van de huidige Christelijk Gereformeerde Kerk (Bethel) in de kerkbuurt.

Bekend is wel dat schipper Tijs Volker Fz. een stukje grond kocht, waar in 1876 een kerkje gebouwd zou worden. Dit kerkje van de Vrije Gereformeerde Gemeente stond te Baanhoek. Tussen de spoorbrug en Papendrecht, achter perceel nummer 387.Tot 1894 werden de kerkdiensten in dit gebouw gehouden. In 1900 is dit kerkje verbouwd tot drie woningen, Wijk D 561, 563 en 565. In 1976 zijn deze woningen gesloopt.

Kerk-0903
Kerkje wijk C, vooraanzicht

Op woensdagavond 7 november 1894 werd een nieuw kerkgebouw in gebruik genomen. Dit gebouw stond in wijk C, thans Kerkbuurt-West ter hoogte van het huidige nummer 121. In 1935 is dit kerkgebouw verkocht aan de Apostolische gemeente. In 1976 is het kerkgebouw gesloopt.

De mensen die in het kerkje te Baanhoek bijeen kwamen en later in Wijk C, moet men scharen onder de ‘nadere reformatie’. De Vrije Gereformeerde gemeente heeft zich in 1894 aangesloten bij de Christelijk gereformeerde kerk in Nederland.

De volgende keer staan we stil bij de geschiedenis van dit laatstgenoemde kerkgenootschap.