Een bekend spreekwoord zegt: ,,Hij hoort de klok wel luiden maar hij weet niet waar de klepel hangt”. Maar weten de mensen die de klepel wel weten te hangen nu ook waarom de klok slaat? Deze vraag kreeg het gemeentebestuur van Sliedrecht van een inwoner en moest het antwoord schuldig blijven. Ook de Kerkeraad van Ned. Herv. kerk in wiens toren de Slledrechtse klok hangt. Zodoende kwam deze vraag via het gemeentelijke informatie-bulletin in onze krant. Gelukkig waagde een aantal abonnees een poging de vraag te beantwoorden. Met deze reacties hoopt het Sliedrechtse gemeentebestuur de vragensteller tevreden te kunnen stellen.
De reacties zijn echter niet alle “eensluidend”. De gewoonte van het klokluiden blijkt van plaats tot plaats te verschillen wat betreft het tijdstip van luiden. Algemeen is het luiden voor de kerkdienst, met als doel het oproepen tot het gaan naar dé kerk. Hier duidt het opschrift op dat een lezer uit Staphorst stuurde: „Ick roep iedereen, hier in t” algemein, tot een heilig werck. Hier in Godes kerck en in de tijt van noodt, en bij ”s mensen doodt”. Met dit opschrift dat op de grote klok van Staphorst staat weten we meteen weer twee gelegenheden waarbij de klok wordt geluid. Vrijwel alle reacties maken melding van de tijd van “noodt” voor het klokluiden. Onder nood moeten we verstaan oorlog, watersnood, brand e.d. Bij brand heeft de kerkklok’ in vroeger dagen zeker een functie gehad. Er zijn zelfs gevallen bekend waar de brandspuit in de kerktoren stond.
Dat “bij ”s mensen doodt” de klok wordt geluid is wel algemeen bekend. Voornamelijk daar waar het kerkhof, de begraafplaats, bij de kerk ligt. Hierbij komen plaatselijk ook nog wel verschillen voor. In sommige gevallen is het de taak van de buren van de overledene om voor en na de begrafenis de klok te luiden. Er zijn plaatsen waar verschil in luiden is bij een overleden man of vrouw. Het doel van het luiden voor en na de begrafenis is de mensen op hun vergankelijkheid te wijzen.
Heidens
Een heel andere visie hierop kwam van een abonnee uit Nieuwland. Volgens hem had het luiden van de klok bij begrafenissen een heidense-oorsprong. Men meende door het luiden van de klok de geesten te moeten verdrijven en in de war te brengen. Hiermee samen hangt de gewoonte om schilderijen en spiegels om te keren als iemand was overleden. Ook werden dan de gordijnen vervangen door witte lakens.
De kerkklok was in vroeger dagen eigenlijk het enige communicatiemiddel. Daarom wordt het luiden van klokken ’s morgens, ’s middags en ’s avonds (de tijd verschilt plaatselijk) toegeschreven aan het begin of het einde van de werkdag en het tijdsein van eten. Hierbij wordt vooral gedacht aan kinderen en voor de ouderen in de tijd dat een pols- af zakhorloge nog zeldzaam was. Dat bij de geboorte van een prins of een prinses de klok geluid werd is ook vrij algemeen. Gebleken is dat tijdens de laatste wereldoorlog veel gebruiken en gewoonten van het klokluiden zijn afgeschaft.
Voor de mensen die inmiddels de klepel van het klokluiden weten te hangen kan nog vermeld worden dat onderscheid moet worden gemaakt tussen luiden en kloppen. Bij het luiden raakt de klepel de klok aan bijde kanten, bij het kloppen slechts aan één kant.
Bron: Reformatorisch dagblad – gepubliceerd op: 12 januari 1978